Ψυχική Ανθεκτικότητα: Ο Ρόλος της στην Αντιμετώπιση των Δυσκολιών της Ζωής

Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι μια έννοια που τα τελευταία χρόνια απασχολεί τόσο την επιστημονική κοινότητα όσο και το ευρύ κοινό. Σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς, με αυξανόμενες απαιτήσεις και αβεβαιότητα, το να μπορεί κανείς να αντέχει τις πιέσεις και να επανέρχεται μετά από ψυχολογικές δυσκολίες αποτελεί κρίσιμο στοιχείο ψυχικής υγείας.

Τι είναι ψυχική ανθεκτικότητα;

Με τον όρο "ψυχική ανθεκτικότητα" εννοούμε την ικανότητα του ατόμου να προσαρμόζεται αποτελεσματικά σε συνθήκες πίεσης, τραύματος, απώλειας, απογοήτευσης ή αποτυχίας. Δεν σημαίνει απουσία αρνητικών συναισθημάτων ή αδυναμιών. Αντίθετα, η ανθεκτικότητα αφορά τη δυνατότητα του ατόμου να βιώνει τις δυσκολίες χωρίς να χάνει πλήρως τη λειτουργικότητά του και, σε πολλές περιπτώσεις, να βγαίνει από αυτές ενισχυμένο.

Είναι έμφυτη ή επίκτητη;

Η ανθεκτικότητα δεν είναι σταθερό χαρακτηριστικό ― πρόκειται για μία δυναμική ικανότητα που διαμορφώνεται μέσα από τις εμπειρίες, τις σχέσεις, την παιδική ηλικία αλλά και την προσωπική καλλιέργεια. Στην ψυχοθεραπευτική πρακτική, παρατηρείται συχνά ότι άνθρωποι που αρχικά περιγράφουν τον εαυτό τους ως "ευάλωτο", σταδιακά οικοδομούν εσωτερική σταθερότητα και ανθεκτικότητα, όταν τους δοθεί ο κατάλληλος ψυχολογικός χώρος.

Πώς ενισχύεται η ψυχική ανθεκτικότητα;

1. Ανάπτυξη ενσυνειδητότητας (mindfulness)

Η ικανότητα να βρίσκεται κανείς στο "εδώ και τώρα" και να παρατηρεί τα συναισθήματά του χωρίς να τα απορρίπτει ή να τα καταπιέζει, αποτελεί βασικό παράγοντα ενίσχυσης της ανθεκτικότητας.

2. Οριοθέτηση και ρεαλισμός

Η αναγνώριση των ορίων – είτε προσωπικών, είτε εξωτερικών – βοηθά στη μείωση του άγχους και στην αποδοχή αυτού που δεν μπορούμε να ελέγξουμε.

3. Υποστηρικτικό περιβάλλον

Η διατήρηση σχέσεων που βασίζονται στην εμπιστοσύνη, την κατανόηση και την αποδοχή προσφέρει συναισθηματικό έρεισμα και αίσθηση ασφάλειας, στοιχεία κρίσιμα σε περιόδους κρίσης.

4. Αναγνώριση προσωπικών δυνάμεων

Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης μέσω της ανάδειξης επιτευγμάτων και προσωπικών πόρων παίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχική ανθεκτικότητα. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει ως καθρέφτης αυτών των δυνάμεων, ιδίως όταν δεν είναι εύκολα ορατές από τον ίδιο τον άνθρωπο.

5. Ευελιξία στη σκέψη

Τα άκαμπτα σχήματα σκέψης συχνά οδηγούν σε ματαίωση και αδιέξοδα. Η καλλιέργεια γνωστικής ευελιξίας, δηλαδή της ικανότητας να βλέπει κανείς τα πράγματα από διαφορετικές οπτικές, διευκολύνει τη διαχείριση δυσκολιών.

Η ψυχική ανθεκτικότητα στην καθημερινή ζωή

Σε περιβάλλοντα όπως η Αθήνα ή στο πλαίσιο μιας ψηφιακής πραγματικότητας όπου η θεραπεία πραγματοποιείται online, πολλοί ενήλικες σήμερα αναζητούν τρόπους να ενισχύσουν την ικανότητά τους να ανταποκρίνονται στις καθημερινές απαιτήσεις με ηρεμία και σταθερότητα. Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν υπόσχεται μια ζωή χωρίς πόνο – αλλά ένα εσωτερικό έδαφος πιο σταθερό, πάνω στο οποίο μπορεί κανείς να στηριχτεί όταν όλα γύρω αλλάζουν.

Ένας στοχασμός για το τέλος

Η ανθεκτικότητα δεν είναι μια υπερδύναμη. Είναι κάτι πιο γήινο, πιο ανθρώπινο: η αργή και ουσιαστική διαδικασία του να μαθαίνεις να μένεις μαζί με αυτό που συμβαίνει, χωρίς να καταρρέεις. Ίσως το πιο σημαντικό βήμα είναι να αναρωτηθεί κανείς:

«Σε ποιες στιγμές της ζωής μου στάθηκα δυνατότερος απ' όσο νόμιζα;»

Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση μπορεί να κρύβει την αρχή της δικής σου ανθεκτικότητας.

Μυρτώ Σεγρέδου, BSc, MSc, Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια

📍 Ο χώρος μου βρίσκεται στην Αθήνα και προσφέρω συνεδρίες τόσο δια ζώσης όσο και online. Αν επιθυμείς να εξερευνήσεις την ψυχική σου ανθεκτικότητα σε ένα ασφαλές θεραπευτικό πλαίσιο, μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί μου.