Σύνδρομο του Απατεώνα: Γιατί νιώθω ανεπαρκής, ακόμα κι όταν πετυχαίνω;

Έχετε νιώσει ποτέ ότι δεν αξίζετε την επιτυχία σας; Ότι «ξεγελάσατε» τους άλλους και κάποια στιγμή θα αποκαλυφθεί πως δεν είστε τόσο ικανός όσο νομίζουν; Αν ναι, τότε ίσως έχετε βιώσει το Σύνδρομο του Απατεώνα (Impostor Syndrome) — ένα φαινόμενο που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, ανεξαρτήτως εμπειρίας, φύλου ή επαγγελματικής θέσης.

Τι είναι το Σύνδρομο του Απατεώνα;

Ο όρος εισήχθη το 1978 από τις ψυχολόγους Pauline Clance και Suzanne Imes. Παρατήρησαν ότι γυναίκες με υψηλές επιδόσεις ένιωθαν ανεπαρκείς, αποδίδοντας τις επιτυχίες τους στην τύχη ή στην υπερεκτίμηση των άλλων.
Σήμερα, γνωρίζουμε πως το φαινόμενο αυτό δεν αφορά μόνο γυναίκες, αλλά ανθρώπους κάθε φύλου, ηλικίας και επαγγελματικού υποβάθρου.

Πώς εκδηλώνεται

Το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από:

• Υποτίμηση προσωπικών επιτευγμάτων

• Απόδοση της επιτυχίας σε εξωτερικούς παράγοντες (τύχη, συγκυρίες)

• Τελειομανία και υπερβολική αυτοκριτική

• Φόβο «αποκάλυψης» και έκθεσης

• Άγχος και αποφυγή νέων προκλήσεων

Παρότι εξωτερικά οι άνθρωποι αυτοί φαίνονται επιτυχημένοι, εσωτερικά βιώνουν έντονη ανασφάλεια και φόβο αποτυχίας.

Γιατί συμβαίνει;

Σύμφωνα με τις έρευνες, το Σύνδρομο του Απατεώνα σχετίζεται με:

• Πρώιμες εμπειρίες όπου η αποδοχή εξαρτιόταν από την επίδοση.

• Τελειομανία και ανάγκη ελέγχου.

• Σύγκριση με πρότυπα τελειότητας, ιδιαίτερα στα social media.

• Εσωτερικευμένες πεποιθήσεις όπως «πρέπει να είμαι πάντα ο καλύτερος για να αξίζω».

Η μετα-ανάλυση των Bravata et al. (2020) έδειξε ότι το φαινόμενο συνδέεται με αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout), επηρεάζοντας αρνητικά την ευεξία και την αυτοεκτίμηση.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί

1. Αναγνώρισε το φαινόμενο.
   Το πρώτο βήμα είναι η επίγνωση. Δεν είσαι μόνος/μόνη σε αυτό.

2. Κατέγραψε τα επιτεύγματά σου.
   Δες γραπτά τι έχεις καταφέρει. Οι αποδείξεις βοηθούν να "σιωπήσει" ο εσωτερικός κριτής.

3. Επανεξέτασε τα κριτήρια επιτυχίας.
   Αν είναι ανέφικτα, δεν θα τα φτάσεις ποτέ. Εστίασε στην πρόοδο, όχι στην τελειότητα.

4. Μίλα γι' αυτό.
   Η ειλικρινής συζήτηση με έναν ψυχοθεραπευτή βοηθά να αποδομήσεις τις πεποιθήσεις που σε κρατούν εγκλωβισμένο.

5. Εμπιστεύσου τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας.
   Μέσα από τη θεραπευτική σχέση μπορείς να μάθεις να αναγνωρίζεις την αξία σου χωρίς όρους, να μειώσεις την αυτοκριτική και να αναπτύξεις μια πιο ρεαλιστική εικόνα του εαυτού σου.

Ένα διαφορετικό βλέμμα στην επιτυχία

Το να αμφιβάλλεις για τον εαυτό σου δεν σημαίνει ότι είσαι ανεπαρκής. Συχνά σημαίνει ότι νοιάζεσαι πραγματικά για αυτό που κάνεις.
Η ψυχοθεραπεία βοηθά να μετατρέψεις αυτή την αμφιβολία σε εργαλείο ανάπτυξης και αυτογνωσίας.

🪷 Η αξία σου δεν εξαρτάται από το αποτέλεσμα, αλλά από το ταξίδι της εξέλιξης.

Ενδεικτικές Πηγές

• Clance, P. R., & Imes, S. A. (1978). The Impostor Phenomenon in High Achieving Women. Psychotherapy, 15(3), 241–247.

• Bravata, D. M. et al. (2020). Prevalence, Predictors, and Treatment of Impostor Syndrome. J. Gen. Intern. Med., 35(4), 1252–1275.

• Sakulku, J., & Alexander, J. (2011). The Impostor Phenomenon. Int. J. Behavioral Science, 6(1), 73–92.

Μυρτώ Σεγρέδου, BSc, MSc, Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια

📍 Ο χώρος μου βρίσκεται στην Αθήνα και προσφέρω συνεδρίες τόσο δια ζώσης όσο και online προσφέροντας έναν ασφαλή και υποστηρικτικό χώρο για όποιον θέλει να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του και να ενισχύσει την ψυχική του ανθεκτικότητα.